درباره فرزند خواندگی و حکم سر پرستی

افراد زير ميتوانند سرپرستي كودكان و نوجوانان مشمول اين قانون را از سازمان درخواست نمايند.

الف ـ زن و شوهري كه پنج‌سال از تاريخ ازدواج آنان گذشته باشد و از اين ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به اين‌كه حداقل يكي‌از آنان بيش از سي‌سال سن داشته باشد.

ب ـ زن و شوهر داراي فرزند مشروط بر اين‌كه حداقل يكي از آنان بيش از سي‌سال سن داشته باشد.

ج ـ دختران و زنان بدون شوهر، درصورتي‌كه حداقل سي‌سال سن داشته باشند، منحصراً حق سرپرستي اناث را خواهند داشت.

تبصره ۱ـ چنانچه به تشخيص سازمان پزشكي قانوني امكان بچه‌دار شدن زوجين وجود نداشته باشد، درخواست‌كنندگان از شرط مدت پنج‌سال مقرر در بند (الف) اين ماده مستثني مي‌باشند.

تبصره ۲ـ چنانچه درخواست‌كنندگان سرپرستي از بستگان كودك يا نوجوان باشند ، دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعايت مصلحت كودك و نوجوان مي‌تواند آنان را از برخي شرايط مقرر در اين ماده مستثني نمايد.

 ۳ـ اولويت در پذيرش سرپرستي به ترتيب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران بدون‌شوهر فاقدفرزند و در نهايت زن و شوهر داراي فرزند است.

تبصره ۴ـ درخواست‌كنندگان كمتر از پنجاه‌سال سن، نسبت‌به درخواست‌كنندگاني كه پنجاه‌سال و بيشتر دارند، درشرايط مساوي اولويت ‌دارند.

 ۵ ـ در مواردي كه زن و شوهر درخواست‌كننده سرپرستي باشند، درخواست بايد به طور مشترك از طرف آنان تنظيم و ارائه گردد.

منظور از سازمان ،.. سازمان بهزیستی کشور میباشد.

فرزندخوانده‌ها چگونه شناسنامه مي‌گيرند؟
معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي درباره شناسنامه فرزندخوانده‌ها مي‌گويد: در گذشته چنانچه خانواده‌اي متقاضي سرپرستي كودكي بود به دادگاه مراجعه كرده و سپس به بهزيستي ارجاع داده مي‌شدند اما در حال حاضر متقاضيان سرپرستي بايد ابتدا به بهزيستي مراجعه كرده و بعد از تأييد بهزيستي به دادگاه صالح براي تأييد صلاحيت‌هاي قانوني چون عدم سوءسابقه، مسائل هويتي، ‌اسناد ازدواج، امور پزشكي قانوني و... مراجعه كنند. او ادامه مي‌دهد: براي رعايت احوال شخصي كودك و فرد يا زوجين سرپرست، مفاد حكم سرپرستي تنها در اسناد مسكوت و محرمانه اداره ثبت احوال، ثبت و ضبط خواهد شد.

چه كساني مي‌توانند فرزندخوانده داشته باشند؟
معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي كشور عنوان مي‌كند: در قانون جديد و آيين‌نامه اجرايي آن‌كه چندي پيش به تصويب رسيد، متقاضيان سرپرستي همچون زوجين نابارور و بدون فرزند، زوجيني كه فقط يك كودك دارند و همچنين زنان و دختران مجرد بالاي 30 سال را نيز شامل شد؛ در حالي كه پيش از آن در قانون قبلي تنها زوجيني كه پنج سال از زندگي مشتركشان گذشته و نابارور بودند، مي‌توانستند كودكي را تحت سرپرستي بگيرند. مسعودي‌فريد مي‌گويد: از سوي ديگر در حال حاضر شاهد افزايش و بالا رفتن سن باروري به علت افزايش سن ازدواج هستيم. از آنجايي كه بهترين دوران باروري بايد بين 20 تا 35 سال بوده و فاصله مناسب هر زايمان نيز 5 سال است تا مادر بتواند شرايط فيزيكي خود را بازسازي كند، امكان تولد فرزند دوم كمتر مي‌شود. همچنين بارداري بعد از 35 سالگي نيز احتمال تولد كودك با معلوليت را نيز افزايش مي‌دهد لذا فرزندآوري كه منجر به تحكيم بنيان خانواده و نظام خويشاوندي است دستخوش تغييرات منفي شده است.

دختران مجرد مادر مي‌شوند

مسعودي‌فريد درباره واگذاري سرپرستي كودكان بهزيستي به دختران مجرد مي‌گويد: بر اساس سياست بازپيوند خانواده در بهزيستي كه منشعب از فرهنگ ديني است، نهاد خانواده امن‌ترين و مهم‌ترين نهاد براي جامعه‌پذيري، تربيت و رشد كودكان و نوجوانان است. به همين دليل با اين رويكرد معتقديم اگر كودكي در خانواده رشد كند از هر نظر بهتر از حضور در مراكز شبه‌خانواده بهزيستي است، زيرا كاركردهاي متعددي در بطن نهاد خانواده وجود دارد كه در اين موسسه‌ها نمي‌توان حتي در صورت وجود حداكثر امكانات آنها را يافت؛ به همين دليل زنان مجرد واجد شرايط نيز مي‌توانند از حق سرپرستي بهره‌مند شوند زيرا ترجيح بهزيستي آن است كه كودك در نهاد خانواده رشد كند ولو آنكه آن خانواده تك والد بوده و پدر در آن حضور نداشته باشد. او تصريح مي‌كند: اين در حالي است كه حق سرپرستي زنان و دختران مجرد بالاي 30 سال كه شرايط واجدين آن به‌طور كامل در آيين‌نامه توضيح داده شده است، پيش از اين در قانون سال 53 وجود نداشته و در قانون سال 1392 تصويب شد اما تا پيش از تصويب آيين‌نامه در تير ماه سال جاري، اجرا نمي‌شد كه در حال حاضر و بعد از تصويب آيين‌نامه، اجراي آن ممكن شده است.

جايگزين ارث به جاي ارث
مسعودي‌فريد همچنين درباره ارث فرزندخوانده‌ها مي‌گويد: در مباني فقه شيعه دين اسلام فرزندخوانده سهم‌الارث نمي‌برد اما قانونگذار براي تامين آينده كودك روش‌هاي مختلفي را در قانون در نظر گرفته است كه به آنها جايگزين‌هاي ارث گفته مي‌شود؛ از جمله تملك بخشي از اموال متقاضيان سرپرستي به نفع فرزندخوانده در يكي از دفاتر اسناد رسمي، بيمه كردن عمر متقاضيان سرپرستي نزد يك شركت بيمه سهامي ايران به نفع آينده كودك و همچنين آنكه به هر نحو كه دادگاه صلاح بداند با توجه به شرايط اقتصادي و اجتماعي خانواده، سهمي براي فرزندخوانده در نظر گرفته شود، از جمله جايگزين‌هاي ارث هستند. او تصريح مي‌كند: البته قابل توجه است كه هيچ كدام از اين موارد در قانون سال 53 نبود اما بهزيستي به عنوان تنها نهاد متولي امور سرپرستي براي تامين آتيه اين كودكان در دستورالعمل‌هاي اجرايي سازمان اين موارد را در نظر گرفته است.